Czy nadal warto czytać stare książki o postępie technologicznym?

Na marginesie czytania najnowszej książki Gerda Gigerenzer "Zdrowy umysł w sieci algorytmów" (o której może kiedyś napiszę, bo jest świetna) zerknąłem na swój regał z książkami i stworzyłem zestawienie cytatów z lat 1903-2004, które można by zatytułować: "Od geeków do katastrofistów, niby wiek XX, ale prawie jak dzisiaj", a które pokazuje, jak zbieżne z naszym entuzjazmem, a także naszymi obawami okazują się być nieco przestarzałe, ale jakże aktualne przemyślenia osób zaangażowanych w badanie wpływu technologii na kulturę w XX wieku.

Wprawdzie wygodnie jest myśleć o naszych czasach jako o tych, w których postęp technologiczny jest zjawiskiem najbardziej doniosłym, nie zapominajmy jednak o tym, że przełomy podobne do tych, które widzimy obecnie były już obserwowane i przewidywane przez słynnych myślicieli i specjalistów od bardzo dawna.

Zbiór pochodzi z mojej osobistej kolekcji, więc jest jak najbardziej nieobiektywny.

Każda technologia jest zarazem ciężarem i błogosławieństwem; nie albo-albo, lecz tym i tym jednocześnie (…) Żadna bowiem kultura nie może uniknąć negocjacji z techniką, niezależnie od tego, czy prowadzi je inteligentnie, czy nie, Ubija się interes, w którym technika coś daje, a coś odbiera.
Neil Postman, 1992

Wszystkie środki wymiany informacji i ludzkich interakcji stają się pod wpływem przyspieszenia coraz lepsze. Szybkość z kolei uwydatnia problemy związane z formą i strukturą.
Marshall McLuhan, 1964

Chyba najbardziej oczywistym „zamknięciem”, czyli psychicznym skutkiem oddziaływania każdej nowinki technicznej, jest zapotrzebowanie na nią.
Marshall McLuhan, 1964

Artystą jest człowiek działający w dowolnej dziedzinie – czy to naukowej, czy to humanistycznej – który potrafi zrozumieć konsekwencje swoich działań i nowej wiedzy dostępnej w jego czasach. Marshall McLuhan, 1964

Wprowadzenie nowych środków przekazu i rodzajów techniki, za pomocą których wzmacniamy i przedłużamy siebie samych, stanowi potężną zbiorową operację chirurgiczną przeprowadzaną na ciele społeczeństwa z całkowitym pominięciem środków bakteriobójczych.
Marshall McLuhan, 1964

Technokracje są zajęte wynajdywaniem maszyn. Jako oczywistość traktuje się fakt, że maszyny zmieniają życie ludzkie, a to, że ludzi trzeba czasem traktować, jakby byli maszynami, uważa się za konieczny, a zarazem niefortunny produkt uboczny rozwoju technologicznego.
Neil Postman, 1992

I nie jest to kwestia naśladownictwa czy podwojenie, ani nawet parodii. Mamy tu raczej do czynienia z zastąpieniem samej rzeczywistości znakami rzeczywistości, czyli z operacją powstrzymywania każdego rzeczywistego procesu przez jego operacyjną kopię, metastabilną, deskryptywną, programowalną i nieomylną maszynę, która dostarcza znaków rzeczywistości oraz wymija wszelkie jej zmienne koleje losu. Już nigdy więcej rzeczywistość nie będzie miała okazji, by zaistnieć.
Jean Baudrillard, 1981

Ludzie pragną zdobyć wszystko na własność, wszystko splądrować, wszystko pożreć, wszystkim manipulować. Widzenie, odczytywanie czy uczenie nie robi na nich wrażenia.
Jean Baudrillard, 1981

Welcome in the desert of the Real.
Jean Baudrillard, 1981

To nadmiar rzeczywistości sprawia, że już w nią nie wierzymy.
Jean Baudrillard, 2004

Maszyny wytwarzają jedynie maszyny. Teksty, obrazy, filmy, dyskursy, programy generowane przez komputer są wytworami mechanicznymi i takie mają właściwości: sztucznie rozrośnięte i rozdęte przez maszynę.
Jean Baudrillard, 2004

To, co rzeczywiste, jest nieostre i zamazane, Rzeczywistość nie jest doskonała.
Jean Baudrillard, 2004

Technika opanowała wyobraźnię. Zarówno same maszyny, jak i ich produkty zdawały się jak najbardziej godne pożądania. Wynalazki zdziałały wprawdzie wiele dobrego, pokaźna ich liczba jednak powstawała bez względu na użyteczność. Gdyby warunek użyteczności przeważał w wynalazczości, rozwijałaby się ona szybciej  w tych dziedzinach, w których potrzeby ludzkie były najpilniejsze.
Lewis Mumford, 1934

Wraz ze stworzeniem maszyny, ustaliliśmy zdecydowanie pozaludzkie normy doskonałości
Lewis Mumford, 1934

Mieszkaniec Europy zachodniej stworzył maszynę, ponieważ dążył do regularności, ładu i pewności, ponieważ pragnął oprzeć zarówno postępowanie swoich sąsiadów, jak i środowisko, w którym żył, na bardziej określonej i obliczalnej podstawie. Począwszy jednak od roku 1750 maszyna stała się nie tylko narzędziem praktycznego przystosowania, ale i celem pragnień.
Lewis Mumford, 1934

W sferze technologii informacyjnej niewiele jest przykładów, kiedy zamiar człowieka rozwija się w sposób niezakłócony od pierwotnej koncepcji, poprzez wynalazek, do jego zastosowania
Paul Levinson, 1997

Świat elektroniczny jest wprawdzie światem zupełnie płaskim, ale nieskończenie rozległym. Należy do niego nieograniczona liczba bocznych połączeń i rozgałęzień. Przestrzeń rozwoju cyfrowoście jest niewyczerpana.
Wolfgang Welsch

Z czasem postęp elektrotechniki czy może jeszcze innej, na jakiejś subtelniejszej, nie znanej dziś sile opartej techniki doprowadzi do tego, że całe dobro, jakie ludzkość w sztuce zgromadziła, stanie się dostępne dla wszystkich, wszędzie i w każdym czasie. Przenoszenie obrazów i dźwięków będzie rzeczą tak łatwą i zwykłą, że wymiana myśli, współrzędność wrażeń i wzruszeń, stanów psychicznych i uczuć, uczyni z ludzkości jakby jedną potężną duszę.
Stanisław Witkiewicz, 1903

Jeśli w ogóle mamy się nadal rozwijać, musi być to rozwój poprzez „przetwarzanie” (recycling). Komputer, ze swej natury oszczędny w korzystaniu z zasobów, mieści się w tej perspektywie (J. David Bolter, 1984

Nowoczesna technika przygotowuje przemiany, których sens pozostaje dla nas jak dotąd niejasny (…) Rozum może przyspieszać i kontrolować proces rozwoju techniki, ale zupełnie inną sprawą jest prawdziwe zrozumienie kierunku, w którym proces ten zmierza. To, że w pierwszym przypadku okazujemy się mistrzami, w drugim zaś nieudacznikami, jest symptomem naszej niedojrzałości duchowej przy jednoczesnej nadmiernej dojrzałości umysłowej
Leopold Ziegler, 1927