Od paru dni możemy przeczytać masę tekstów, które zapewniają wszystkich, bez względu na branżę, że za krytycznym spojrzeniem na nowe technologie stoi strach. Nie zgadzam się z takimi założeniami głównie dlatego, że doza sceptycyzmu jest zdrową reakcją na nowość i towarzyszy ona zawsze oczekiwaniu na wystarczającą liczbę danych potrzebnych do wyciągnięcia wniosków.

Żeby doczołgać się do roku 2023 kiedy entuzjazm wynikający z chęci sprzedaży SI na rynku produktów masowych zdaje się sięgać właśnie zenitu, musieliśmy przez lata regularnie wykonywać ćwiczenia, które miały na celu dopasowanie naszej kreatywności do potrzeb i wymogów stale zmieniających się algorytmów.

W ten sposób w o wiele mniejszym stopniu niż wcześniej zaczęliśmy zwracać uwagę na niepowtarzalny styl tego, co piszemy, żeby w zamian analizować słowną zawartość, żeby unikać tych sformułować, które mogą być blokowane, żeby sprostać wymaganiom tego, jak wypowiedź powinna wyglądać i co miałaby w sobie zawierać, żeby jej zasięgi poszybowały w górę.

Wskaźniki próżności wygrywają więc za każdym razem w narastającym konflikcie między tym, co naprawdę chcielibyśmy powiedzieć, a tym, w jaki sposób powinno to zostać powiedziane.

Pamiętam doskonale czasy, kiedy internet służył wypowiadaniu tez kontrowersyjnych, pamiętam jak social media służyły rozkwitowi kreatywności. Teraz natomiast największa kreatywność towarzyszy jednemu zadaniu: jak z oceanu takich samych treści, takich samych grafik, takich samych zdjęć profilowych wyłonić tę jedną informację, która posiada jakąkolwiek wartość informacyjną i nie służy cyber-narcyzom do podkręcania zasięgów (nierzadko na drodze szerzenia dezinformacji).

Wspierają ich algorytmy, które – co każdy wie – punktują tylko pewien typ treści, zakopując w tym samym czasie pod ziemię te, które maszynie wydają się mniej angażujące, mniej przydatne, a niejednokrotnie również mniej bezpieczne dla całej społeczności.

Jednym z warunków dla zaistnienia ludzkiej kreatywności – i powtarzają to badacze w bardzo wielu opracowaniach – jest tolerancja. Tolerancja, która w świecie algorytmów jest zjawiskiem co najmniej nieaktualnym. To jasne, że trzeba kreatywnie podejść do formy tego, co piszemy, żeby algorytm „uznał”, że warto dopalić daną treść dodatkowym zasięgiem, ale wraz z analizą formy przestajemy czuć wolność w kwestii takich archaizmów, jak styl, oryginalność, czy nawet wywrotowość wypowiedzi. To oczywiste, że w tych dziedzinach, na których się nie znamy pragniemy czytać to, co sprosta naszym niewielkim oczekiwaniom i ubogiej wiedzy. Ale...

...że algorytmy ograniczają nasz dostęp do tych osób (znam wielu wartościowych użytkowników LI, których treści osiągają bardzo niewielkie zasięgi), które usiłują powiedzieć coś istotnego, to trochę bardziej skomplikowana sytuacja, która wymaga o wiele większego wysiłku na drodze do poszerzania wiedzy, do sceptycyzmu, do poszerzania horyzontów, do podkręcania ludzkiej kreatywności.

Miłego dnia

Wczorajsza konferencja, jaka odbyła się w Warszawie, z udziałem Sama Altmana – CEO OpenAI, była dla mnie doświadczeniem o tyle fascynującym, że bardzo rzadko zdarza się słuchać, co mają do powiedzenia osoby odpowiedzialne za wprowadzenie jakiejś technologii, kiedy ta technologia jest jeszcze świeża, gorąca, nie do końca wiadomo jak ją ugryźć i wiąże się z nią tak wiele pytań, obaw, wątpliwości, ale też przesadnego entuzjazmu, który zamyka się w zdaniu: "Teraz wszystko się zmieni, bo będzie taniej i szybciej. Bezbłędnie i w parę sekund".

Należę do tej grupy osób, które w obliczu przetasowania na rynku technologicznym starają się z jednej strony nie blokować na nowe możliwości, a z drugiej nie widzą apokalipsy, jaką się przepowiada. I tak mi się jakoś wydaje, że słowa, jakie padły wczoraj ze sceny trzymały się mniej więcej w takim właśnie klimacie.

Parę cytatów, które szczególnie mnie zainteresowały:

"One thing we really believe is that if you can get people better tools the creative energy of the world will do stuff that you can’t imagine to make things better, so we make the tools you have to figure out what to do with them, how to use them."

"I think these current models are very good at doing tasks but not jobs and I think that’s gonna continue on for a long time. You will see that they don’t totally replace very many jobs. Some of them will but mostly they make people five, ten, eventually hundreds more efficient and the bar will just go up for all of us"

"If you’re asking about the capacity of these models to work as a kind of an independent researcher I don’t think that’s possible today because research is a multistep process and those models for each of those steps have some tiny probability of mistake but because there is so many steps the model is basically guaranteed to make these mistakes at some point. And yes this is definitely something that we would like to improve in the future"

Cytaty wrzucam w oryginale, żeby z pomocą tłumaczenia nie dokonywać skrótowych przeinaczeń, które zaczęły już wysypywać się z artykułów w niektórych polskich mediach. Wnioski oczywiście tylko moje, więc polecam w wolnej chwili osobiście posłuchać całej konferencji, bo zarówno pytania, jak i odpowiedzi były intrygujące, a ich sens dotyczy nas wszystkich.

Miłego dnia!

Na marginesie czytania najnowszej książki Gerda Gigerenzer "Zdrowy umysł w sieci algorytmów" (o której może kiedyś napiszę, bo jest świetna) zerknąłem na swój regał z książkami i stworzyłem zestawienie cytatów z lat 1903-2004, które można by zatytułować: "Od geeków do katastrofistów, niby wiek XX, ale prawie jak dzisiaj", a które pokazuje, jak zbieżne z naszym entuzjazmem, a także naszymi obawami okazują się być nieco przestarzałe, ale jakże aktualne przemyślenia osób zaangażowanych w badanie wpływu technologii na kulturę w XX wieku.

Wprawdzie wygodnie jest myśleć o naszych czasach jako o tych, w których postęp technologiczny jest zjawiskiem najbardziej doniosłym, nie zapominajmy jednak o tym, że przełomy podobne do tych, które widzimy obecnie były już obserwowane i przewidywane przez słynnych myślicieli i specjalistów od bardzo dawna.

Zbiór pochodzi z mojej osobistej kolekcji, więc jest jak najbardziej nieobiektywny.

Każda technologia jest zarazem ciężarem i błogosławieństwem; nie albo-albo, lecz tym i tym jednocześnie (…) Żadna bowiem kultura nie może uniknąć negocjacji z techniką, niezależnie od tego, czy prowadzi je inteligentnie, czy nie, Ubija się interes, w którym technika coś daje, a coś odbiera.
Neil Postman, 1992

Wszystkie środki wymiany informacji i ludzkich interakcji stają się pod wpływem przyspieszenia coraz lepsze. Szybkość z kolei uwydatnia problemy związane z formą i strukturą.
Marshall McLuhan, 1964

Chyba najbardziej oczywistym „zamknięciem”, czyli psychicznym skutkiem oddziaływania każdej nowinki technicznej, jest zapotrzebowanie na nią.
Marshall McLuhan, 1964

Artystą jest człowiek działający w dowolnej dziedzinie – czy to naukowej, czy to humanistycznej – który potrafi zrozumieć konsekwencje swoich działań i nowej wiedzy dostępnej w jego czasach. Marshall McLuhan, 1964

Wprowadzenie nowych środków przekazu i rodzajów techniki, za pomocą których wzmacniamy i przedłużamy siebie samych, stanowi potężną zbiorową operację chirurgiczną przeprowadzaną na ciele społeczeństwa z całkowitym pominięciem środków bakteriobójczych.
Marshall McLuhan, 1964

Technokracje są zajęte wynajdywaniem maszyn. Jako oczywistość traktuje się fakt, że maszyny zmieniają życie ludzkie, a to, że ludzi trzeba czasem traktować, jakby byli maszynami, uważa się za konieczny, a zarazem niefortunny produkt uboczny rozwoju technologicznego.
Neil Postman, 1992

I nie jest to kwestia naśladownictwa czy podwojenie, ani nawet parodii. Mamy tu raczej do czynienia z zastąpieniem samej rzeczywistości znakami rzeczywistości, czyli z operacją powstrzymywania każdego rzeczywistego procesu przez jego operacyjną kopię, metastabilną, deskryptywną, programowalną i nieomylną maszynę, która dostarcza znaków rzeczywistości oraz wymija wszelkie jej zmienne koleje losu. Już nigdy więcej rzeczywistość nie będzie miała okazji, by zaistnieć.
Jean Baudrillard, 1981

Ludzie pragną zdobyć wszystko na własność, wszystko splądrować, wszystko pożreć, wszystkim manipulować. Widzenie, odczytywanie czy uczenie nie robi na nich wrażenia.
Jean Baudrillard, 1981

Welcome in the desert of the Real.
Jean Baudrillard, 1981

To nadmiar rzeczywistości sprawia, że już w nią nie wierzymy.
Jean Baudrillard, 2004

Maszyny wytwarzają jedynie maszyny. Teksty, obrazy, filmy, dyskursy, programy generowane przez komputer są wytworami mechanicznymi i takie mają właściwości: sztucznie rozrośnięte i rozdęte przez maszynę.
Jean Baudrillard, 2004

To, co rzeczywiste, jest nieostre i zamazane, Rzeczywistość nie jest doskonała.
Jean Baudrillard, 2004

Technika opanowała wyobraźnię. Zarówno same maszyny, jak i ich produkty zdawały się jak najbardziej godne pożądania. Wynalazki zdziałały wprawdzie wiele dobrego, pokaźna ich liczba jednak powstawała bez względu na użyteczność. Gdyby warunek użyteczności przeważał w wynalazczości, rozwijałaby się ona szybciej  w tych dziedzinach, w których potrzeby ludzkie były najpilniejsze.
Lewis Mumford, 1934

Wraz ze stworzeniem maszyny, ustaliliśmy zdecydowanie pozaludzkie normy doskonałości
Lewis Mumford, 1934

Mieszkaniec Europy zachodniej stworzył maszynę, ponieważ dążył do regularności, ładu i pewności, ponieważ pragnął oprzeć zarówno postępowanie swoich sąsiadów, jak i środowisko, w którym żył, na bardziej określonej i obliczalnej podstawie. Począwszy jednak od roku 1750 maszyna stała się nie tylko narzędziem praktycznego przystosowania, ale i celem pragnień.
Lewis Mumford, 1934

W sferze technologii informacyjnej niewiele jest przykładów, kiedy zamiar człowieka rozwija się w sposób niezakłócony od pierwotnej koncepcji, poprzez wynalazek, do jego zastosowania
Paul Levinson, 1997

Świat elektroniczny jest wprawdzie światem zupełnie płaskim, ale nieskończenie rozległym. Należy do niego nieograniczona liczba bocznych połączeń i rozgałęzień. Przestrzeń rozwoju cyfrowoście jest niewyczerpana.
Wolfgang Welsch

Z czasem postęp elektrotechniki czy może jeszcze innej, na jakiejś subtelniejszej, nie znanej dziś sile opartej techniki doprowadzi do tego, że całe dobro, jakie ludzkość w sztuce zgromadziła, stanie się dostępne dla wszystkich, wszędzie i w każdym czasie. Przenoszenie obrazów i dźwięków będzie rzeczą tak łatwą i zwykłą, że wymiana myśli, współrzędność wrażeń i wzruszeń, stanów psychicznych i uczuć, uczyni z ludzkości jakby jedną potężną duszę.
Stanisław Witkiewicz, 1903

Jeśli w ogóle mamy się nadal rozwijać, musi być to rozwój poprzez „przetwarzanie” (recycling). Komputer, ze swej natury oszczędny w korzystaniu z zasobów, mieści się w tej perspektywie (J. David Bolter, 1984

Nowoczesna technika przygotowuje przemiany, których sens pozostaje dla nas jak dotąd niejasny (…) Rozum może przyspieszać i kontrolować proces rozwoju techniki, ale zupełnie inną sprawą jest prawdziwe zrozumienie kierunku, w którym proces ten zmierza. To, że w pierwszym przypadku okazujemy się mistrzami, w drugim zaś nieudacznikami, jest symptomem naszej niedojrzałości duchowej przy jednoczesnej nadmiernej dojrzałości umysłowej
Leopold Ziegler, 1927

Wczoraj, kiedy wracałem pociągiem z Łodzi ze szkolenia z kreatywności profesjonalnej, które poprowadziłem dla Działu Personalnego marki Rossmann myślałem (między innymi oczywiście, nie róbmy sobie jaj, kto by zliczył myśli w głowie) o tym, że tak naprawdę nigdy nie planowałem, że zacznę uczyć.

Myślałem o tym, bo taksówkarz, który wiózł mnie z siedziby firmy na dworzec Łódź Kaliska, ciągnął mnie za język i zadał mi wreszcie pytanie, które mnie zaskoczyło: w jaki sposób zostaje się osobą, która prowadzi szkolenia.

W tym roku minie 11 lat odkąd przyjąłem pierwszą propozycję pracy w roli wykładowcy/nauczyciela na Akademii Muzycznej w Katowicach, gdzie pozostałem przez kolejne trzy lata, prowadząc dla trzech kolejnych roczników o możliwościach, jakie technologia może dać artystom i w jaki sposób z jej pomocą poszerzyć swój twórczy.

W międzyczasie wciąż pracowałem, jako twórca i producent (tak, przede wszystkim jestem kreatywnym praktykiem i stąd bierze się zdecydowana większość tego, co wiem o kreatywności), prowadząc gdzieś przy okazji warsztaty, wykłady, z bardzo różnych tematów, aż wreszcie odkryłem, że kreatywność jest tym zagadnieniem, które nie tylko interesuje mnie najmocniej, ale też posiadam w nim najwięcej doświadczenia, a także wiedzy – nie akademickiej i naukowej (bo ta pojawiła się o wiele później), lecz głównie praktycznej, zdobytej podczas blisko dwudziestu lat pracy z innymi ludźmi, z markami, firmami, instytucjami i przede wszystkim z samym sobą, z własnymi blokadami i całą masą ograniczeń, które są dla nas wszystkim przeszkodą podczas poszukiwania swojego twórczego potencjału.

Trzy lata temu z hakiem odważyłem się wreszcie publicznie wypowiadać na temat kreatywności, co doprowadziło finalnie do wydania książki. Te ostatnie trzy lata były dla mnie chyba najtrudniejszym okresem. Poświęciłem na zgłębianie kreatywności całkiem sporo czasu, jednak – bez wsparcia uczelni, czy instytucji – robiłem to na własną rękę i szczerze mówiąc, najcześciej nie wiedziałem dlaczego i po co to robię. Po prostu pisałem, szkoliłem się, analizowałem temat na nowo, na wiele różnych sposobów, korzystając z wielu metodologii badań, poddając w wątpliwość, to co już wiedziałem. Poddając w wątpliwość samego siebie: jako jednostkę kreatywną i wykształconą.

Dzisiaj, kiedy dzień wcześniej ponownie pokonałem tę samą trasę z Łodzi do Krakowa, tym samym pociągiem, na tym samym miejscu, prowadząc w ciągu zaledwie miesiąca dwa duże szkolenia z kreatywności profesjonalnej dla dwóch kompletnie różnych grup, dla kompletnie różnych branż, wiem, że temat kreatywności jest w Polsce naprawdę potrzebny. A wczorajsza grupa w Rossmannie? Zarówno ta na sali, składająca się z Liderek i Liderów, jak i ta on-line, w całej Polsce (w sumie ponad 200 osób). Petarda! Dawno nie czułem się tak zmęczony od twórczego napięcia na sali! Chciałem się tym z Wami podzielić, bez zbędnej analizy tego, co napisałem.

Miłego dnia!

Kochamy podziwiać momenty szczytowe wyszarpane z szerokiego kontekstu czyichś biografii, wystawione na pokaz, jako dowód na to, że gdzieś tam są ludzie, którzy wpadają na doskonałe pomysły. A potem nie dość, że je realizują, to jeszcze zbijają na nich fortunę. Jobs, Musk, Gates, Zuckerberg, ty tylko niektóre ikony współczesnego świata zaawansowanej technologicznie kreatywności. Lubimy śledzić niusy z tymi nazwiskami. Szczęściarze.

Nie mam pojęcia, jak dużym odsetkiem populacji świata są geniusze, zakładam jednak, że niewielkim. Gdyby jednak było tak, że tylko genialni wynalazcy, potężni przedsiębiorcy i przełomowi artyści mieli prawo szczycić się tym, że są kreatywni, uwierzcie mi, że do tej pory grzęźlibyśmy po kolana w błocie przy każdym większym deszczu.

Nie będę pierwszym, który napisze, że kreatywność jest tak na dobrą sprawę głównym motorem napędowym kultury (Do bestsellerowych autorów, którzy o tym pisali, należy na przykład Harari, którego teoria plotki w „Sapiens”, to właśnie ludzka kreatywność, gdzieś tam na samym początku). Kultury, która ja rozumiem za starą, dobrą definicją Ralpha Lintona, jako ogół wytworów ludzkich i ich konsekwencji, które są podzielane i przekazywane dalej przez członków danego społeczeństwa.

Za każdym wytworem ludzkim (rozejrzyj się, otaczasz się setkami tysięcy takich wytworów) stoi jeden zrealizowany pomysł, który określona grupa ludzi uznała za użyteczny. Kreatywność to jednak nie tylko przedmioty, nie tylko gadżety, aplikacje, oprogramowanie. Kreatywność drzemie w każdym artefakcie, który zrodził się w ludzkim umyśle.

Czy w takim razie, dochodząc do sedna, istnieje prawdopodobieństwo, że w Twojej branży kreatywność jest niepotrzebna? Istnieje, jasne, jednak statystycznie rzecz biorąc, o wiele lepiej będzie, jeśli założysz, że w jakimś stopniu dokładasz również cegiełkę do gigantycznej konstrukcji z ludzkich kreatywności (celowo używam liczby mnogiej). Kreatywności, które nie muszą jednak przyjmować rozmiarów tak potężnych, jak te wynalazki, o których plotkują wszyscy.

Obraz: Pieter Bruegel Starszy, Wieża Babel

Bibliografia:

Yuval Noah Harari, Sapiens
Antonio Damasio, Odczuwanie i poznawanie

Zastanawiałem się jakiś czas temu nad tym, co tak naprawdę oznacza dla nas przełom w życiu zawodowym – czy zawsze go dostrzegamy, czy dla wszystkich znaczy to samo i czy na gorąco jesteśmy w ogóle w stanie jakieś zlecenie określić mianem „przełomowego”. Na LinkedIn zajmujemy się głównie tym, co przynosi nam jako taki rozgłos w zawodowym „tu i teraz”, ale nieczęsto mamy chęć opowiadać o tym, skąd przychodzimy, a mnie osobiście właśnie takie historie o początkach, opowiadane przez innych ludzi, interesują najmocniej.

17 lat temu (tak wiem, to kawał czasu), kiedy kończyłem właśnie studia, przymierzałem się do obrony pracy magisterskiej i starałem się o miejsce na studiach doktoranckich, równolegle od chyba dwóch lat stawiałem pierwsze poważniejsze kroki na gruncie działalności producenckiej. Któregoś dnia przyjechał do mnie znajomy, proponując, byśmy wspólnie (wraz z jeszcze jedną osobą) skomponowali muzykę do startującego właśnie programu „Dekoratornia”, który miał być nadawany w stacji TV4.

Zlecenie, z głodową stawką za robociznę, nie należało do tych, na których można było zarobić. Ponadto presja czasu była ogromna, bo na finalizowanie chyba siedmiu utworów mieliśmy około tygodnia, a perspektywy na przyszłość nie wyglądały najlepiej – program był w fazie testów, więc równie dobrze mógł po paru odcinkach wypaść z anteny i nigdy już tam nie powrócić.

Zgodziłem się jednak wziąć to zlecenie. Teraz natomiast uważam, że właśnie ono zmieniło w moim życiu zawodowym absolutnie wszystko. Począwszy od tego, że był to mój telewizyjny debiut, pierwsza lekcja dbania o prawa autorskie, o umowę, o dyscyplinę pracy, skończywszy na tym, że jako passive income projekt przyniósł mi po czasie dochód na poziomie około 90 tysięcy złotych, co jednym może wydawać się niczym, dla innych to całkiem sporo, natomiast dla mnie był to – dla chłopaka zaraz po studiach – niewyobrażalny przełom, który od razu, już na starcie udowodnił mi, że kreatywność może być sposobem na życie.

A kiedy jakiś czas po emisji, otrzymałem pierwszy przelew z Zaiksu na kwotę 17 000 złotych, to zanim wreszcie ucieszyłem się z tego faktu, byłem przekonany że: ktoś popełnił błąd, że walnął się o jedno zero, albo, że otrzymałem kwotę do podziału na całą naszą trójkę autorów i teraz będę musiał oddać to, co wcale mi się nie należało. Zabawne, prawda? W tamtym czasie tak właśnie myślałem jeszcze o tym, ile można zarobić na swoim pomyśle. Teraz po latach nie wiem, jak bardzo odmienne byłoby podejście do swoich możliwości, gdyby nie ten program, który tak swoją drogą puszczany był przez kolejne kilka lat w paru telewizjach i z tego, co wiem, cieszył się całkiem sporą oglądalnością. 17 lat temu podjąłem jednak to niewielkie ryzyko, które zmieniło mój punkt widzenia na świat, i tym właśnie chciałem się z Wami dzisiaj podzielić, bez morałów, bez jakichś specjalnych wniosków, bez rad, bez złotych myśli, tak po prostu.

Miłego dnia!

To zagadnienie jest oczywiście stanowczo zbyt rozległe, żeby poruszać je w jednym, krótkim poście, ale postaram się pokrótce wyjaśnić przynajmniej jeden jego aspekt, który dotyczy tego, co może wpływać na zmniejszenie wydajności kreatywnej każdej osoby zatrudnionej do wykonania określonego zadania.

Jakiś czas temu, ktoś zadał mi pytanie o to, czy pracodawca jest w stanie zniechęcić pracownika do kreatywności, i rzeczywiście, zdarza się, że tak właśnie jest, chociaż nie mogę być pewien, czy słowo „zniechęcić” jest tutaj słowem trafionym i myślę, że lepiej byłoby powiedzieć „przyblokować”. Na wstępie dodam tylko, że mówię o sytuacji, kiedy podwykonawca jest ekspertem i pomijam relacje z osobami tak niekompetentnymi, że aż boli - to zupełnie inna kategoria i nie bierzemy jej w tym konkretnym przypadku pod uwagę. 

Jeżeli w przyspieszonym tempie rozłożymy sobie na części pierwsze wszystko to, co składa się na możliwości kreatywne danej osoby, okaże się, że istotną rolę odgrywają umiejętności techniczne, a więc indywidualnie zdobywane przez lata narzędzia, którymi dana osoba dysponuje, a które – gdy tylko pozbawi się ją dostępu do nich – potrafią zmienić doświadczonego pracownika w osobę rozpaczliwie poszukującą drogi wyjścia z trudnej sytuacji, która w innych okolicznościach okazałby się co najwyżej niewiele znaczącym etapem pracy nad projektem.

Powszechnie spotykany brak zaufania do wykwalifikowanych pracowników (zwłaszcza kreatywnych) i podwykonawców sprawia, że osoby zlecające pracę potrafią nadgorliwie przykładać się nie tyle do śledzenia efektów pracy, lecz również do podważania słuszności stosowania przez pracowników kreatywnych właśnie tych narzędzi, które w pierwszej kolejności pracownik wybiera, a które w jego rękach potrafią szybko i sprawnie przynieść zamierzony efekt.

Dzieje się tak zarówno w wypadku stałego zatrudnienia, jak i na etapie realizacji pojedynczych zleceń, które w efekcie rozciągają się na drodze wzajemnych tarć między podwykonawcą, a zleceniodawcą, który uważa, że coś powinno zostać wykonane w zupełnie odmienny sposób, pomimo swej bardzo powierzchownej, nierzadko tylko teoretycznej wiedzy na dany temat.

Nie twierdzę oczywiście, że podwykonawca, czy pracownik jest wszystko wiedzącym, nieomylnym bóstwem, którego nie należy rozliczać za postępy w pracy i tak dalej (bo brak kompetencji, zarówno z jednej, jak i drugiej strony to temat na zupełnie osobny post). Zmierzam jednak do tego, że pracodawca nierzadko z wyuczonego, nawykowego braku zaufania, jest w stanie wytracić zatrudnianej przez siebie osobie z ręki te narzędzia, które mają największy wpływ na jej kreatywność, czy też ogólnie na efekty jej pracy.

Mamy tendencje do osadzania kreatywności w świecie – często niedostępnych dla nas samych – wielkich innowacji, na skutek czego zapominamy o tym, że kreatywność sięga dużo dalej, poza technologię, chemię, medycynę, czy też inny model wynalazczości, który wymaga solidnego przygotowania w kwestii trudnych w obsłudze narzędzi.

Kreatywność rodzi się zawsze z pewnej potrzeby i na tej zasadzie prawie wszyscy, każdego dnia przystępujemy – na mniej lub bardziej zaawansowanym poziomie – do procesu wymyślania. Po latach spędzonych na pracy z kreatywnością, a także po przeczytaniu masy materiałów na ten temat, jest dla mnie jasne, że to, na ile dla świata zewnętrznego (i dla nas samych) wydajemy się być kreatywni, zależy w bardzo dużym stopniu od tego, jakie są nasze osobiste, techniczne umiejętności nakierowania siebie na proces wymyślania, co ma bezpośredni wpływ na to, jak funkcjonuje nasz procesor, nazywany mózgiem.

Musicie wiedzieć, że w stresie, kiedy zasuwamy na pełnych obrotach i za wszelką cenę chcemy zrealizować jakiś cel, który coraz mocniej nam się wymyka, za nic w świecie nie dawny rady wejść w proces przemyślenia i wymyślenia wszystkiego raz jeszcze. Znacie ten stan, kiedy niezobowiązujące wyjście na spacer potrafi zmienić wszytko? Kiedy budzicie się rano, pełni energii do działania, a przeszkody poprzedniego dnia udaje się pokonać dosłownie w 5 minut? To w dużej mierze kwestia tego, że mózg "jedzie na zupełnie innym biegu", niż wcześniej.

Wielu naukowców zwraca uwagę na to, że istnieje zasadnicza różnica między „błądzeniem w myślach”, a samym działaniem. Ja wiem natomiast, że umiejętność płynnego przechodzenia między tymi dwoma stanami to recepta na przeprowadzenie projektu od fazy wymyślania, do fazy jego realizacji i wreszcie finalizacji. Podkreślam „płynnego przechodzenia”, bo raz nakreślony pomysł prawie zawsze wymaga cofnięcia się do samego źródła, do wymyślenia wszystkiego na nowo, dlatego też dystansowanie się do własnych koncepcji, do odrzucania ich w całości, lub w części, ma niebagatelne znaczenie w kontekście tego, czy uda nam się dany projekt w ogóle zrealizować.

W minioną sobotę, w dość późnych godzinach wieczornych, podczas urodzin kolegi zagadnęła mnie znajoma i tak, od słowa do słowa, zaczęliśmy rozmawiać o tym, co właśnie robimy i temat zszedł na kwestie „oporności kreatywnej”, z którą mamy okazję stykać się każdego jednego dnia.

Znajoma wrzuciła do rozmowy dość ciekawą teorię, która mówi, że wraz z chwilą, kiedy najdzie nas pewien pomysł, mamy jakieś trzydzieści sekund, żeby się z nim zmierzyć, bo inaczej się ulotni. Nie znam wprawdzie źródła tej teorii, ale po chwili zastanowienia przynajmniej częściowo musiałem przyznać rację, bo rzeczywiście jest tak, że dobre pomysły potrafią ulotnić się na zawsze, jeżeli nie poświęcimy im odrobiny uwagi i nie zmagazynujemy „na później” - o ile oczywiście nie mamy w danej chwili czasu, by na serio się nimi zająć (a jak wiadomo, najczęściej nikt tego czasu nie posiada).

Kiedy przyznałem już rację, uświadomiłem sobie również, że tak na dobrą sprawę już od bardzo dawna sam posługuję się banalnie prostym narzędziem, które umożliwia mi magazynowania pomysłów. W moim wypadku jest to usługa Keep podpięta do mojego konta Google, która nie tylko umożliwia mi błyskawiczne spisywanie pomysłów - skrótów, myśli, a czasami nawet całych fragmentów książki (bo tak się zdarza) - lecz również (i to cenię sobie najbardziej) kopiowanie ich później z pozycji komputera do jakiegokolwiek narzędzia, które na tym komputerze się znajduje.

Nie piszę tego postu po to, żeby wmawiać komukolwiek, że to Google wymyśliło niezastąpioną usługę, która pomaga rozwijać kreatywność, bo każde z nas posiada takie narzędzie, które właśnie jemy służy - papierowe notatniki, zeszyty, planery, a także całą masę cyfrowych aplikacji. Tak więc - jeżeli już uświadomicie sobie, co jest waszym ulubionym narzędziem - zastanówcie się również, czy aby na pewno zawsze po owe narzędzia sięgacie w chwilach kreatywnego wzburzenia, czy magazynujecie w ten sposób dobre pomysły „na później” i czy wracacie do nich: za parę godzin, czy też parę dni, kiedy akurat macie na to czas.

Czytałem wczoraj bardzo ciekawy, anglojęzyczny wpis na temat LinkedIn, który mignął mi gdzieś na wallu, jako podpowiedź, na którą zareagował, któryś z moich kontaktów. W dużym uproszczeniu chodziło o to, w jaki sposób algorytm, na skutek ograniczenia możliwości pastowania linków, ograniczył również nasze dzielenie się wiedzą, która - kiedy Social Media wchodziły dopiero w fazę rozkwitu - dla mnie osobiście było głównym bogactwem tego medium.

Piszę o tym, żeby w tym właśnie kontekście zwrócić uwagę na jedną kwestię. Jako użytkownicy używający mediów społecznościowych pod dyktando algorytmu - uczący się, jak pisać, żeby ktoś zobaczył nasze posty, jakich słów nie używać, a jakich zdecydowanie używać, czy korzystać ze zdjęć i jakich zdjęć, w jakich pozycjach, z jaką miną - powoli zamieniamy się w dobrze wytresowane roboty, które - muszę to powiedzieć wprost - nie mogą oddalić się bardziej od kreatywności, bo kreatywność znajduje się po zupełnie drugiej stronie barykady, w świecie skutecznej nieprzewidywalności.

Dochodząc do sedna. Od dwóch lat obserwuję tendencję do pytania o kreatywność w kontekście przekazania pytającemu szybkiej i sprawnej odpowiedzi na to, jak owa kreatywność działa i jak można w turbo-ekspresowym tempie odpalić wrotki kreatywności, wytwarzając ultra-kreatywne projekty na zawołanie, w oparciu o jakiś wypracowany wcześniej wzorzec zachowań.

Sam noszę w sobie na tyle dużo pokory, by po latach przyznać, że jeśli tylko uważam się za osobę kreatywną, to dotarcie do tego punktu, w jakim znajduję się obecnie zajęło mi sporo lat, możliwe, że ze dwie dekady, możliwe nawet, że odrobinę dłużej. I wiem jedno, nastawione na osiągnięcie szybkiego, natychmiastowego efektu, przepychanki z algorytmem nie wpływają z pewnością pozytywnie na rozwój kreatywności, ponieważ zanadto odciągają nas od tego, co naprawdę chcielibyśmy powiedzieć, w kierunku tego, co i w jaki sposób należałoby poprawnie przekazać wewnątrz wirtualnej rzeczywistości social mediów.

Miłego dnia!

Często posługuję się zdaniem, które brzmi: „pomagam rozwijać kreatywność”. Czy jest to jednak w ogóle możliwe?

Kreatywność jest jak mięsień – i uwierzcie mi, że nie wymyśliłem tego teraz sam na poczekaniu. Nauka (konkretnie neurobiologia) dowodzi tego, że wbrew powszechnym przekonaniom, dzieci wcale nie są bardziej kreatywne od dorosłych, a my osiągamy pełnię swoich kreatywnych mocy dopiero w okolicach 35 roku życia.

To oczywiście dobra wiadomość, ale nic nie dzieje się samo z siebie i dlatego użyłem porównania do mięśni.

Żyjemy w społeczeństwie, w którym – gdyby zapytać określoną liczbę osób – kreatywność nie zajmuje jeszcze zbyt wiele miejsca w życiu. Nie dlatego, że naprawdę go nie zajmuje, ale dlatego, że zanadto o niej nie myślimy i nie próbujemy nawet odpowiadać sobie na pytanie o to, kiedy korzystamy z kreatywności. Nie mówić już o tym, co zrobić, by ową kreatywność wznieść na wyższy poziom.

Teraz, kiedy opieramy swoją wiedzę głównie na wiedzy i opiniach innych osób (na konsumowanych nadmiernie szkoleniach, podcastach, postach – również takich, jak ten, który właśnie czytasz), kiedy podpatrujemy metody działania „mentorów” i nie zauważmy, że przenoszenie ich jeden do jeden  na polem własnych działań po prostu nie może zadziałać, jeżeli nie odniesiemy nabywanej wiedzy do własnych potrzeb – kreatywność jest dodatkowo spychana na dalszy plan.

Moim zdaniem warto się do niej dokopać.

Śniło mi się ostatnio, że ktoś nie chciał mnie zatrudnić do jakiegoś projektu, ponieważ nie skończyłem „odpowiednich” studiów. Wybudzając się z tego snu zastanawiałem się chwilę, co sprawiło, że w ogóle przyszły mi to do głowy. Otrząsnąłem się z tego snu i przeszedłem do normalnych, codziennych zajęć. Postanowiłem jednak zachować go w pamięci i wrócić do niego w chwili, kiedy najdzie mnie ochota na napisanie artykułu na temat tego, czy edukacja i kreatywność idą w parze, czy dopełniają się i czy potrafią się nawzajem wykluczać.

Czy edukacja jest istotna? Edukacja jest istotna, chociaż niekoniecznie rozumiana jako ta edukacja - klasyczna i powszechnie dostępna. Kiedy mówię „edukacja” mam na myśli ogół wiedzy i umiejętności, które zdobywamy na przestrzeni całego swojego życia. Kiedy mówię „edukacja” mam również na myśli uczenie się na bieżąco wszystkiego, co jest związane z wykonywaniem określonych zadań. I wreszcie - kiedy mówię „edukacja” - mam na myśli wiedzę na temat temat tego, jak warto się uczyć. Słowo „edukacja” wykracza więc poza szkoły, które w normalnym trybie zalicza się najczęściej w wieku 7-24 lat. Właściwa edukacja rozciąga się w zasadzie na całe nasze życie. Służy ona pogłębianiu i uaktualnianiu wiedzy i zdecydowanie nie jesteśmy w stanie bez niej funkcjonować - zwłaszcza jako jednostki, które zajmują się różnymi zadaniami kreatywnymi.

Czy edukacja jest kreatywna? To jest bardzo trudne pytanie. Kreatywne jest na pewno indywidualne i wydajne wykorzystanie wiedzy, którą nabywamy na drodze edukacji. Kreatywne jest filtrowanie owej wiedzy przez pryzmat własnych doświadczeń i potrzeb. Kreatywne jest przełamywanie granic tego, czego się uczymy. Natomiast sztywne trzymanie się granic wyuczonych umiejętności najczęściej po prostu nie jest kreatywne i z tego punktu widzenia uważam, że sama edukacja może i daje nam narzędzia, ale to my sami musimy się nauczyć, jak kreatywnie tych narzędzi używać. Nie jest istotne, jak wielki bagaż wiedzy niesiecie na swoich plecach. Kreatywne będzie dopiero to, co z tym bagażem zrobicie - na swoich zasadach, z pełną gotowością do złamania każdej jednej zasady, którą na etapie edukacji przyswoiliście.

Czy edukacja może zabić kreatywność? Tak, edukacja potrafi zablokować kreatywność. Dajcie sobie zaszczepić tę szkodliwą koncepcję, która mówi, że nie staniecie się kreatywni, dopóki nie opanujecie do perfekcji metod, których uczycie się od innych osób (nauczycieli, idoli i tak dalej), a będzie wielce prawdopodobne, że spuścicie swoją kreatywność w kiblu (proszę wybaczyć mi to wyrażenie) i staniecie się zwykłymi rzemieślnikami. Jest wielce prawdopodobne, że przestaniecie również zwracać uwagę na swoje największe zalety i zgubicie przy okazji elementy własnego stylu - bez względu na to, czym się zajmujecie.
Korzystajcie więc z edukacji tak bardzo, jak tylko możecie, ale nie zapominajcie, że musicie pozostawić odpowiednio dużo miejsca na własny punkt widzenia, a także na indywidualne metody rozwiązywania problemów. Będziecie kreatywni tak długo, jak długo pozostaniecie w posiadaniu swoich własnych narzędzi kreatywnych. Edukacja służy temu, żeby te narzędzia wzbogacać, ale nie wolno ich całkowicie zastępować tym, czego uczycie się od innych ludzi.